حماس بامداد شنبه ۷ اکتبر (۱۵ مهر) در حمله‌ای غافلگیرانه‌، هزاران موشک از غزه به سمت اسرائیل شلیک کرد. با شروع این عملیات که با نام‌ «طوفان الاقصی» از آن یاد می‌شود، آژیر حمله هوایی در سراسر اسرائیل به صدا درآمد و هم‌زمان با به کار افتادن گنبد آهنین، موجی از وحشت سراسر این کشور را فرا گرفت.

ارتش اسرائیل همواره به سامانه گنبد آهنینش که از بهترین سامانه‌های دفاع هوایی جهان است، می‌بالد و پیش از این ادعا کرده بود که می‌تواند نزدیک به ۹۰ درصد موشک‌ها را رهگیری کند. با این حال به نظر می‌رسد سامانه گنبد آهنین دست‌کم در نخستین دور موشک‌پرانی‌های حماس نتوانست آن‌طور که انتظار می‌رفت، موثر عمل کند.

گنبد آهنین چیست؟

سامانه گنبد آهنین یک سامانه دفاع هوایی کوتاه‌برد زمین‌به‌هوا است که در چند نقطه از اسرائیل مستقر شده و ماموریت آن  مقابله با حملات راکتی، خمپاره‌ای، گلوله‌های توپخانه و هواپیماهای بدون سرنشین (پهپاد) و انهدام این تسلیحات نظامی در هوا و پیش از اصابت به هدف، تعریف‌ شده است.

برد این سامانه دفاع هوایی کوتاه است و دایره‌ای به شعاع تقریبا ۴۰ کیلومتر را دربرمی‌گیرد. بنا به ادعای وزارت دفاع اسرائیل، این سامانه می‌تواند هم‌زمان چند موشک را با موفقیت کنترل کند.

پیشینه گنبد آهنین

ایده ساخت گنبد آهنین به درگیری‌های سال ۲۰۰۶  باز می‌گردد که حزب‌الله به چند منطقه شمالی از جمله حیفا هزاران موشک پرتاب کرد. این موشک‌پرانی‌ها تلفات زیادی به جا گذاشتند. آمار بالای قربانیان و خسارات‌ ناشی از این حمله اسرائیل را به فکر توسعه سامانه دفاع هوایی‌اش انداخت و به این ترتیب، گنبد آهنین در مارس ۲۰۱۱ برای حفاظت از اسرائیل به بهره‌برداری رسید.

گنبد آهنین بخشی از سازمان دفاع موشکی اسرائیل است که چند سامانه دیگر را نیز دربرمی‌گیرد؛ دیوید اسلینگ که موشک‌های کوتاه تا میان‌برد را رهگیری می‌کند، اروــ۲ که موشک‌های برد متوسط ​​تا دوربرد را رهگیری می‌کند و اروــ۳ که موشک‌های دوربرد را رهگیری می‌کند.

ایالات متحده آمریکا برای توسعه گنبد آهنین با وزارت دفاع اسرائیل شریک شد. واشنگتن سال ۲۰۲۰ و هنگام بازدید مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا، از تل‌آویو دو سامانه گنبد آهنین خرید. همچنین قرار شد اسرائیل ۴۴ پرتابگر سامانه دفاع هوایی گنبد آهنین و یک هزار و ۸۴۰ موشک رهگیری جدید این سامانه هوایی را در اختیار نیروی دریایی ارتش آمریکا قرار دهد.

سازمان دفاع موشکی اسرائیل و آژانس دفاع موشکی ایالات متحده برای ابتکارات مشترک در این زمینه بودجه مشترکی دریافت می‌کنند.

گنبد آهنین چگونه کار می‌کند؟

سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته به‌طور کلی دارای سه بخش‌اند؛ بخش راداری تشخیص و ردیابی موشک، بخش فرماندهی و کنترل‌ عملیات (مجهز به سازوکاری برای تخمین نقطه فرود) و در نهایت بخش پرتابگر موشک‌های رهگیر.

گنبد آهنین برای تشخیص مسیر موشک از رادار چندماموریتی استفاده می‌کند. به گفته وزارت دفاع اسرائیل، مرکز فرماندهی و کنترل این سامانه مسیر موشک و منطقه فرود تخمینی آن را تجزیه و تحلیل می‌کند.

هنگامی که یک پرتابه‌ (موشک، راکت و...) به سمت اسرائیل شلیک می‌شود، گنبد آهنین با بهره‌گیری از راداری چندماموریتی مسیر موشک را تشخیص می‌دهد و ردیابی می‌کند. در ادامه، اطلاعات مرتبط را به بخش فرماندهی و کنترل می‌فرستد تا مسیر موشک و منطقه فرود را تخمین بزند و تجزیه و تحلیل کند. سپس پرتابگر به طور خودکار موشک رهگیر را شلیک می‌کند تا پرتابه را در هوا و پیش از برخورد به هدف، منهدم و تهدید احتمالی را خنثی کند.

این سامانه با کمک هوش مصنوعی تشخیص می‌دهد کدام پرتابه تهدید تلقی می‌شود و در صورتی که پرتابه تهدید محسوب نشود، اتفاقی نخواهد افتاد.